Χρώμα και Φωτογραφία
Σήμερα είπα να βάλω μια άσπρη μπλούζα, ένα μπλε τζιν, πράσινα παπούτσια και άσπρες κάλτσες. Κοιτώντας το είδωλο μου στον καθρέφτη διαπίστωσα ότι το παπούτσι μαγνήτιζε το βλέμμα μου. Ήταν τόσο έντονο αυτό το πράσινο, τόσο κορεσμένο που έπεφτε πάνω από το μπλε του παντελονιού δημιουργώντας σύγχυση στις αισθήσεις μου. Ίσως ένα πιο ψυχρό πράσινο να έδενε σωστότερα. Ήταν κι αυτή η άσπρη κάλτσα που έδινε έμφαση σε αυτό που ακολουθούσε διαχωρίζοντας τα επίπεδα.
Κι όμως δεν μιλώ για στιλιστικές επιλογές ένδυσης. Προσπαθώ να αξιολογήσω τις χρωματικές αποχρώσεις του κάδρου μου. Το μπλε παράθυρο πάνω στον άσπρο τοίχο και την πράσινη γλάστρα πιο κάτω. Δεν ήταν ακριβώς πράσινη, ήταν ένα λαχανί που δεν έδενε στις ψυχρές και κορεσμένες αποχρώσεις του κυκλαδίτικου σπιτιού. Ήθελα κάτι άλλο εκεί για να με κάνει να αισθανθώ όμορφα.
«Αισθανθώ»: το πρώτο πράγμα που συμβαίνει όταν κοιτάζεις τις χροιές είναι τα συναισθήματα που δημιουργούν οι συνδυασμοί τους. Άλλωστε, στην ψυχολογία το κάθε χρώμα είναι συσχετισμένο με συγκεκριμένα συναισθήματα. Κίτρινο για θυμό ή κίνδυνο. Κόκκινο για ερωτισμό ή ένταση. Μπλε για ηρεμία ή παγωνιά κλπ. Πολλές οι απόψεις και οι θεωρίες αλλά το μόνο σίγουρο είναι ότι το χρώμα συνδέεται άμεσα με την αντίληψη της πραγματικότητας και με τις αντιδράσεις που ακούσια διενεργούμε ως αποτέλεσμα της προσλαμβανόμενης εικόνας. Αντιδράσεις αυτόματες, περασμένες στον έλικα της ύπαρξής μας.
Πώς λοιπόν, ένα τόσο ισχυρό εργαλείο να μείνει απέξω από την φωτογραφική τέχνη και την θεωρία γύρω από αυτή; Δεν γίνεται. Όπως η φόρμα, τα αντικείμενα, οι άνθρωποι και όλα τα στοιχεία που συνθέτουν μια φωτογραφία, έτσι και το χρώμα κάνει αισθητή την παρουσία του και μάλιστα στον μεγαλύτερο βαθμό. Τα έντονα κορεσμένα χρώματα κλειδώνουν τη ματιά μας, ενώ τα πιο ήπια χρώματα προκαλούν συναισθηματική γαλήνη. Τα αντίθετα χρώματα δημιουργούν ένταση ενώ τα συγγενεύοντα δημιουργούν την αίσθηση της συμφωνίας.
Η ασπρόμαυρη φωτογραφία έχει να παλέψει με το περιεχόμενο και τη φόρμα. Η έγχρωμη φωτογραφία έχει να παλέψει με το γινόμενο αυτών επί των χιλιάδων χρωμάτων. Οι συνδυασμοί πολλοί και η επιτυχία πιο δύσκολη. Όταν όμως γίνει καλά, τότε η ασπρόμαυρη φωτογραφία είναι φτωχή και ζηλεύει το χρώμα και τη δυναμική που αυτό προσθέτει.
Από την άλλη κάποιοι διατείνονται ότι μία φωτογραφία είναι καλή ανεξάρτητα από το αν είναι έγχρωμη ή ασπρόμαυρη. Διακρίνω μια σωστή βάση σε αυτό τον συλλογισμό. Αρα, τι ισχύει τελικά; Επηρεάζει το χρώμα το αποτέλεσμα και σε ποιο βαθμό; Θα μπορούσαμε να απαντήσουμε ότι μια καλή φωτογραφία θα γίνει καλύτερη όταν τα χρώματα της συνάδουν με αυτό που προσπαθεί να πει, ενώ θα γίνει χειρότερη όταν τα χρώματα είναι απαθή ή δεν προσυπογράφουν το νόημα της.
Μια καλή νυχτερινή φωτογραφία, για παράδειγμα, από μόνη της δεν έχει χρώματα. Η απουσία του φυσικού φωτισμού της στερεί τις κορεσμένες αποχρώσεις ενώ όλα τείνουν να γίνουν παραλλαγές του μαύρου και του κίτρινου. Σε τέτοιες περιπτώσεις δεν έχει νόημα να προσπαθήσεις να τονίσεις το χρώμα. Συνήθως, η αφαίρεσή του λειτουργεί θετικά ή ουδέτερα στο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Ένα φορμαλιστικό κυκλαδίτικο τοπίο από την άλλη είναι ήδη δυνατό χωρίς χρώμα αλλά η προσθήκη του μπλε τονίζει το αποτέλεσμα και επισφραγίζει την επιτυχία.
Η αξιολόγηση της χρήσης ή μη του ασπρόμαυρου εφέ θα πρέπει να εξετάζεται κάθε φορά μετά τη λήψη. Κάποτε έπρεπε να αποφασίζουν οι φωτογράφοι πριν τη εξόρμησή τους αν θα τραβήξουν έγχρωμα ή ασπρόμαυρα. Σήμερα που η τεχνολογία μας δίνει τη δυνατότητα της εκ των υστέρων μετατροπής της φωτογραφίας, γιατί κουράζουμε τη σκέψη μας με αυτό το αμφιλεγόμενο δίλημμα;
